Czcionka
de

Ekologia a zrównoważony rozwój

„There is no Planet B – mamy tylko ten świat” – to jedno z najbardziej znanych haseł Młodzieżowego Strajku Klimatycznego, które ostrzega nas przed zniszczeniem własnej planety. Według teorii naukowych żyjemy bowiem w antropocenie – epoce, w której to człowiek ma decydujący wpływ na Ziemię.

Żyjemy ponad stan

Fakt, że żyjemy ponad stan, można znakomicie zilustrować za pomocą modelu granic planetarnych. Pokazuje on bezwzględne, niepodlegające negocjacjom granice ekologicznej równowagi Ziemi i obszary, w których mamy jeszcze możliwości działania. Jeśli przekroczymy punkty krytyczne, zagrozimy stabilności ekosystemów, a tym samym zniszczymy podstawę naszej egzystencji. Model został opracowany w 2009 roku przez międzynarodowy zespół naukowy zajmujący się systemami Ziemi i środowiskiem pod kierownictwem Johana Rockströma ze Stockholm Resilience Centre. W pracach zespołu uczestniczył też Joachim Schellnhuber z Poczdamskiego Instytutu Badań nad Zmianami Klimatu. Z koncepcji granic planetarnych wynika, że w takich sprawach, jak wymieranie gatunków (spowodowane m.in. wycinaniem lasów, zanieczyszczeniem oceanów), obieg azotu w środowisku (m.in. na skutek nawożenia w rolnictwie, emisji spalin przemysłowych) i zmiany klimatyczne (wywołane m.in. przez transport, ogrzewanie budynków, budownictwo i pożary lasów), przekroczyliśmy już granice wytrzymałości naszej planety.

Model granic planetarnych według Johana Rockströma
Źródło: Wikipedia

Dzień Długu Ekologicznego (Earth Overshoot Day) – podobnie jak model granic planetarnych – uzmysławia nam, że żyjemy ponad stan, ponieważ do tego dnia jako ludzkość zużyliśmy wszystkie zasoby przewidziane na cały rok. Oznacza to, że zużywamy więcej niż jedną Ziemię, a więc żyjemy na koszt przyszłych pokoleń. Ta data co roku się zmienia. W 2022 roku był to 28 lipca. Dalsze informacje na ten temat w języku angielskim można znaleźć tutaj.

Brzmi to przygnębiająco? Tak, ponieważ właśnie takie jest. EZR dąży do rozpowszechnienia tej niewygodnej prawdy. Bo nic się nie zmieni, jeśli będziemy przymykać na to oczy. Chodzi jednak nie tylko o to, żeby mieć wiedzę i świadomość, ale też żeby umieć się zaangażować i podejmować działania. O tym, jak EZR może do tego zachęcić na spotkaniach młodzieży, piszemy więcej w ostatniej części artykułu i w opisach projektów.

Władca świata czy część natury?

Jest wiele przyczyn życia ponad stan. Poniżej trzy przykłady:

  • nieustanny wzrost gospodarczy (link do artykułu nt. ekonomii) okupiony rosnącym zużyciem ograniczonych zasobów,
  • kusząca (i częściowo prawdziwa) obietnica, że konsumpcja uszczęśliwia
  • i wreszcie coraz większe wyobcowanie człowieka z natury.

Aby odnieść się do relacji między człowiekiem a naturą, trzeba postawić pytanie, czy my, ludzie, postrzegamy siebie jako władcę świata czy jako część natury. Pierwszy pogląd, rozpowszechniony w wielu kulturach, jest jednym z powodów, dla których niszczymy przyrodę i zapominamy o zasadach zrównoważonego rozwoju. Traktujemy naturę przede wszystkim jako źródło zasobów pozwalających zaspokajać nasze potrzeby. Pozyskujemy więc tereny pod wytwarzanie żywności, wydobywamy metale ziem rzadkich do produkcji telefonów komórkowych, wywozimy odpady i emitujemy CO2 do atmosfery. Wpływ uprzemysłowionych krajów globalnej Północy na dewastację naszej planety jest znacznie większy niż wpływ globalnego Południa.

Relacje między człowiekiem a naturą
Źródło: Hirschhausen, E: Mensch Erde

EZR: działanie na rzecz zdrowej planety

EZR pomaga zrozumieć problemy dotyczące ekologicznego wymiaru zrównoważonego rozwoju oraz granic planetarnych, poszukiwać rozwiązań i podejmować działanie. Wiele związanych z tym aspektów mogą Państwo wykorzystać na spotkaniach młodzieży. Wymiar ekologiczny jest najczęściej postrzegany jako ochrona przyrody lub środowiska. Na spotkania szczególnie nadają się jednak tematy bezpośrednio związane z realiami życia młodych ludzi: na przykład indywidualny sposób odżywiania i jego wpływ na planetę (cel 2), rola lasów w kontekście przeciwdziałania zmianom klimatycznym (cel 13) czy różnorodność biologiczna i wymieranie gatunków w kontekście konsumpcji (cel 11, 12, 14, 15).

EZR stara się przy tym z jednej strony zwracać uwagę na indywidualną odpowiedzialność (np. własne zużycie zasobów), a z drugiej – i to może przede wszystkim – na zależności strukturalne (np. skutki wzrostu gospodarczego). Celem EZR jest otwarcie na inne perspektywy, np. poprzez rozwijanie empatii dla ludzi z Globalnego Południa lub wzmacnianie związku z naturą. W oparciu o to EZR otwiera możliwości praktycznego zaangażowania i promuje styl życia oparty na harmonii z naturą, a nie na jej wykorzystywaniu. Kilka przykładów takich zastosowań można znaleźć w części poświęconej Projektom.