Wrażliwość międzykulturowa

Niebezpieczeństwo tylko jednej opowieści

W ramach edukacji dla zrównoważonego rozwoju poruszane są tematy dotyczące odległych części świata i innych kultur. Młodzi ludzie uczą się rozumieć złożone zjawiska globalne, takie jak bieda, głód czy konflikty zbrojne, oraz nazywać ich przyczyny i konsekwencje. W obliczu tak skomplikowanych procesów można łatwo ulec schematom, uproszczeniom i stereotypom.

Ciekawie na temat postrzegania świata stereotypowo i przez pryzmat jednej narracji opowiada nigeryjska pisarka Chimamanda Ngozi Adichie w swoim wystąpieniu na konferencji TED: „Pojedyncza opowieść rodzi stereotypy. A problem z nimi nie polega na tym, że są nieprawdziwe, ale na tym, że są niekompletne. Sprawiają, że jedna historia staje się jedyną. (…) Konsekwencją jednej opowieści jest odzieranie ludzi z godności. Trudno jest uznać innych za równych, kiedy podkreśla się tylko różnice, a nie podobieństwa”.

Aby ograniczyć takie postrzeganie świata, ważne jest pokazywanie różnych perspektyw, a także zwiększanie świadomości własnych stereotypów. Warto zdać sobie sprawę z tego, że oddziałują one na nas wszystkich już od dzieciństwa. Na ich bazie powstają uprzedzenia wobec konkretnych osób czy grup społecznych. Na to, jak myślimy o świecie, wpływają nie tylko stereotypy kulturowe, ale także narracje (post)kolonialne i europocentryczne, fragmentaryczna wiedza, strach przed “innością”, media oraz Internet, gdzie często prezentowane są szokujące, sensacyjne i wyrwane z kontekstu wiadomości. Jak to działa, można zobaczyć na przykładzie Afryki w tym krótkim filmie.

Prowadząc zajęcia z EZR, chcemy unikać takich schematów, pokazywać różnorodność i patrzeć na drugą osobę z poszanowaniem jej godności, bez dyskryminujących ocen i stereotypów – niezależnie od tego, skąd pochodzi i gdzie żyje. To wiąże się z podstawowymi wartościami zrównoważonego rozwoju, takimi jak godność człowieka, szacunek, równość, solidarność i sprawiedliwość.

Wrażliwość międzykulturowa jest jednym z istotnych elementów EZR, niezbędnym w kontekście współtworzenia pokojowych i inkluzywnych społeczeństw.

Jak opowiadać o świecie?

Jeśli korzystają Państwo podczas zajęć z materiałów audiowizualnych lub tworzą scenariusze warsztatów, warto zaznajomić się z „Kodeksem w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa”, gdzie znajduje się wiele wskazówek na temat doboru treści i materiału.

Oto niektóre z nich:

• Nie szokujemy cierpieniem.
• Używamy informacji z rzetelnych i sprawdzonych źródeł. Staramy się pokazywać przyczyny i skutki omawianych zjawisk i umieszczać je w kontekście.
• Oddajemy głos tym, o których mówimy i których dotyczą omawiane zjawiska. Dzięki temu możemy uwzględnić ich perspektywę. Jeśli to możliwe, staramy się korzystać z bezpośrednich wypowiedzi i zapraszać gości.
• Nie utrwalamy stereotypów. Sprawdzamy, czy język, obrazy lub określenia, których używamy, nie wzmacniają dodatkowo już istniejących.
• Wielość perspektyw traktujemy jako kluczową technikę w mówieniu o złożonych zjawiskach zachodzących w świecie. Szczególnie ważne jest uwzględnianie perspektyw również spoza zachodniego kręgu kulturowego.
• Kształtujemy empatię i poczucie współzależności – szukamy podobieństw oraz wzmacniamy poczucie wspólnoty z innymi.

Polecamy poniższą animację, którą można wykorzystać również w pracy z młodzieżą: Jak mówić o większości świata.

Dialog międzykulturowy i różnorodność kulturowa w międzynarodowych spotkaniach młodzieży

Dzięki uczestnictwu w międzynarodowych projektach młodzi ludzie mogą doświadczać różnorodności w praktyce. Warto wykorzystać ten potencjał! Dzięki spotkaniom z osobami pochodzącymi z różnych kultur czy środowisk mogą w działaniach i codziennych sytuacjach wspólnie odkrywać, co ich dzieli, a co łączy. Pomaga to uczyć się porozumienia ponad podziałami.

Choć kultura w sposób znaczący wpływa na to, kim jesteśmy – na nasze zachowanie czy wartości, jakie wyznajemy – to jest ona tylko jednym z elementów układanki, jaką jest nasza tożsamość. Na tożsamość składa się także historia naszego życia, język, płeć, przynależność do grup społecznych, wyznanie, wiek czy światopogląd.

Zagadnienie tożsamości z całą jej złożonością i zmiennością jest ciekawym tematem do rozmowy z młodzieżą. W ten sposób kształtuje się jej wrażliwość oraz lepsze rozumienie siebie i świata.