Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR)
Co jest celem EZR?
To, czego i jak uczyliśmy się do tej pory, nie wystarczy, by poradzić sobie z największymi problemami naszych czasów. A mierzymy się przecież z kryzysem klimatycznym wywołanym przez działalność człowieka, wymieraniem gatunków, a także głodem, globalną nierównością i wojnami.
Dlatego EZR, jako koncepcja edukacyjna, chce wyposażyć ludzi w umiejętności, wiedzę i kompetencje oraz zachęcić do podjęcia działań i zaangażowania się na rzecz bardziej zrównoważonego życia. Celem EZR jest transformacja społeczna, a więc świat, w którym wszyscy ludzie i inne żywe istoty mogą teraz i w przyszłości prowadzić godne życie, uwzględniając przy tym możliwości naszej planety.
Oznacza to, że EZR jest skierowana do wszystkich: do dzieci i młodzieży w przedszkolach, szkołach i na wymianie, do dorosłych w rodzinach, miejscach pracy lub organizacjach, do osób zaangażowanych w politykę, zatrudnionych w administracji i przedsiębiorstwach, do emerytek, emerytów i wszystkich innych. Nasz Szerpa koncentruje się jednak na EZR podczas międzynarodowych spotkań młodzieży. Dlatego najczęściej będziemy mówić właśnie o młodych ludziach.
Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju, edukacja globalna i inne koncepcje
Koncepcja EZR powstała podczas konferencji ONZ poświęconej tematyce środowiska, która odbyła się w Rio de Janeiro w 1992 roku. Uznano, że edukacja stanowi istotny czynnik na drodze do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Obecnie EZR obejmuje wiele zagadnień i koncepcji edukacyjnych, takich jak edukacja ekologiczna, polityczna, edukacja na rzecz rozwoju, edukacja globalna, edukacja na rzecz pokoju, edukacja międzykulturowa, a także zdrowotna.
Edukacja globalna, w Niemczech traktowana przeważnie jako część EZR, w Polsce jest często uważana za koncepcję niezależną. Jej celem jest przygotowanie uczniów i uczennic do globalnych wyzwań, które mają znaczenie dla całej ludzkości, oraz kształtowanie postawy współodpowiedzialności za otaczający nas świat. Porównanie tego celu z celem EZR ujawnia wyraźne podobieństwo. Obie koncepcje nawiązują zresztą do celów zrównoważonego rozwoju sformułowanych przez ONZ. Podobne są również wykorzystywane przez nie metody. W Polsce określenie „edukacja globalna” spotykane jest dużo częściej niż „edukacja dla zrównoważonego rozwoju”.
Co charakteryzuje dobrą edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju?
Głównym celem EZR jest kształtowanie umiejętności i kompetencji oraz zachęcenie młodzieży do zaangażowania na rzecz bardziej zrównoważonego świata. Żeby to było możliwe, wszystkie działania powinny spełniać poniższe kryteria:
- rozwijać kompetencje, które umożliwiają młodzieży podejmowanie decyzji i podejmowanie konkretnych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju,
- uwzględniać perspektywę lokalną i globalną poprzez odniesienie do 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ,
- Umożliwiać młodzieży rozwój na różnych poziomach w procesie holistycznego uczenia się; ważne jest tutaj nie tylko zdobycie nowej wiedzy, ale także zaangażowanie emocjonalne i działanie (po ang. 3H – head, heart, hands – głowa, serce, ręce)
- młodzi ludzie powinni być w stanie stosować we własnym życiu to, czego nauczyli się o zrównoważonym rozwoju.
Wszystkie cztery kryteria zostały opisane dokładnie i obrazowo w sekcji „Tematy“
Znaczenie EZR:
- EZR rozwija kompetencje kreatywne. Obejmują one zdolność do podejmowania decyzji w oparciu o wiedzę o zrównoważonym rozwoju oraz gotowość do ich realizacji w wymiarze indywidualnym, społecznym lub politycznym. Dzięki temu młodzi ludzie mogą wnieść swój wkład w budowanie zrównoważonego społeczeństwa. Kompetencje kreatywne obejmują 12 subkompetencji. Są to między innymi:
- otwartość na świat,
- gotowość do akceptacji nowych perspektyw,
- okazywanie empatii,
- radzenie sobie z niepewnością i sprzecznościami,
- motywowanie siebie i innych do działania i podejmowanie konkretnych działań.
- EZR przyczynia się do osiągnięcia 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych. Cele te skupiają się na ludziach (people), planecie (planet), dobrobycie (prosperity), pokoju (peace) i partnerstwie (partnership) – określanych na podstawie angielskich terminów skrótem 5P. Cel 4 odnosi się bezpwaośrednio do sprawiedliwej i efektywnej edukacji. EZR łączy więc lokalne problemy i wyzwania z sytuacją globalną.
Odniesienie do tych 17 celów wyraźnie pokazuje, że EZR to coś więcej niż tylko ochrona środowiska. Oprócz podstawowego wymiaru ekologicznego, ważne są w niej także aspekty społeczne, ekonomiczne i kulturowe. - EZR oznacza uczenie się na trzech poziomach: poznawczym, społeczno-emocjonalnym i behawioralnym, czyli zaangażowanie głowy, serca i rąk.
Na poziomie poznawczym chodzi o zrozumienie wyzwań, jakie niesie ze sobą zrównoważony rozwój wraz z jego różnorodnymi uwarunkowaniami. Tutaj szuka się również alternatywnych rozwiązań. Poziom społeczno-emocjonalny oznacza rozumienie podstawowych wartości związanych ze zrównoważonym rozwojem, rozwijanie empatii oraz wzmacnianie motywacji do wprowadzania zmian na Ziemi. Poziom behawioralny to podejmowanie praktycznych działań na rzecz zrównoważonej transformacji w wymiarze indywidualnym, społecznym i politycznym.
EZR oferuje różnorodne metody umożliwiające naukę na wszystkich trzech poziomach. - EZR jest wiarygodna, gdy młodzi ludzie mogą zastosować we własnym życiu to, czego się nauczyli. Chodzi więc nie tylko o przekazywanie wiedzy z zakresu zrównoważonego rozwoju, ale także o to, by nauka odbywała się w otoczeniu odpowiadającym jego zasadom. W przypadku spotkania młodzieży może to być przyjazd pociągiem lub autobusem (zamiast samolotem), wegetariańskie (w większości) posiłki lub solidarny system finansowania, dzięki któremu wszystkich będzie stać na uczestnictwo. W kontekście EZR mówi się wtedy o podejściu holistycznym (Whole Institution Approach). Więcej informacji na ten temat znajduje się w części dotyczącej zrównoważonego rozwoju na spotkaniach młodzieży.
Dalsze informacje na temat EZR i aktualną mapę UNESCO 2030 znajdą Państwo tutaj (po angielsku i niemiecku).